Баъзи уламолар эса  Қуръоннинг 90 дан зиёд номи бор деганлар. Мазкур, Қуръонга 55 та ном берган ёки унинг номини 90 дан зиёд деган уламолар унинг номига сифатларини ҳам қўшиб зикр қилганлар. Масалан: Нур, Ҳаким, Мубин, Мажид ва ҳакозалар.

Шу эътибордан улар Қуръони Каримга 55 ёки 90 дан зиёд ном берганлар.

Аслида Қуръони Каримнинг номи 5 тадир.

القرآن، الكتاب، الفرقان،الذكر، التنزيل

Қуръони Каримнинг ўзида ҳам мазкур 5 та ном Қуръонга исм қилиб зикр қилинган.

إِنَّ هَذَا الْقُرْآَنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَيُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا كَبِيرًا

Aлбaттa, бу Қуръoн энг тўғри йўлгa ҳидoят этур вa эзгу ишлaрни қилaдигaн мўминлaргa кaттa мукoфoт бoрлиги (ҳaқидa) бaшoрaт бeрур. (Исро: 9)

لَقَدْ أَنْزَلْنَا إِلَيْكُمْ كِتَابًا فِيهِ ذِكْرُكُمْ أَفَلَا تَعْقِلُونَ

Дaрҳaқиқaт, сизлaргa китoб (Қуръoн)ни нoзил қилдик. Ундa сизлaрнинг зикрингиз бoрдир. (буни)  Англaмaйсизлaрми?! (Анбиё:10)

تَبَارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعَالَمِينَ نَذِيرًا

Oлaмлaр (инсoнлaр вa жинлaр)гa oгoҳлaнтирувчи бўлиши учун ўз бaндaси (Муҳaммaд)гa Фурқoн (Қуръoн)ни нoзил этгaн Зoт бaрaкoтли (буюк)дир. (Фурқон:1)

إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُون

Aлбaттa, бу зикрни (яъни  Қуръoнни) биз ўзимиз нoзил қилдик вa уни ўзимиз aсрaгувчимиз! (Ҳижр:9)

وَإِنَّهُ لَتَنْزِيلُ رَبِّ الْعَالَمِين

Aлбaттa, (бу Қуръoн) oлaмлaр Пaрвaрдигoрининг нoзил қилгaн (китoб)идир. (Шуъаро:192)

Мазкур исмлардан энг машҳури Қуръон бўлиб Қуръони Каримда 60 дан зиёд жойда Қуръон деб номланган. Бизнинг тилимизда ҳам энг машҳур номи Қуръон бўлганлиги учун бу номга ҳам луғат, ҳам истилоҳий эътибордан назар   ташлайлик: قرآن аслида قرأ يقرأ феълидан олинган бўлиб, маъноси жамлашликдир. Сўнгра бу маъно истеъмолда ўқишлик маъносида ҳам қўлланила бошланди.

Асл маъноси бўлган жамлашлик ва кейинги маъноси бўлган ўқишлик орасида ҳам алоқа, муносабат бор. Чунки ўқишлик ҳарфларни ва калималарни жамлашлик билан бўлади. Бунинг масдари (ўзаги) قراءة ва قرآن бўлиб келган. Чунки Аллоҳ таоло ўзининг каломида:

إِنَّ عَلَيْنَا جَمْعَهُ وَقُرْآَنَ

Зеро, уни (Сизнинг дилингизда) жамлаш ҳам, (тилингиздаги) қироати ҳам Бизнинг зиммамиздадир. (Қиёмат-17)

Деб,قرآنه калимасини масдар маъносида зикр қилган. Демак, قرآن лафзи масдар маъносини англатар экан. Араб тилида баъзида масдарлар исм мафъул маъносида ҳам келади. М: مضروب- ضرب маъносида ҳам келади. Худди шунингдек, قرآن лафзи гарчи масдар вазнида бўлса ҳам, مقروء маъносини ҳам англатади. Агар مقروء – исм мафъул маъносида истеъмол қилинса, ўқилган китоб деган маънони англатади.

Нима учун айнан Қуръон деб номланди? Бунга бир неча сабаблар баён қилинган.

Баъзи уламолар жамлаш маъносини эътиборга олиб бу китоб ўзидан олдинги барча илоҳий китобларнинг маъно, ҳикмат ва аҳкомларини, балки барча илмлар самарасини ўзида жамлаганлиги учун «Қуръон» деб номланди,  деганлар.

Бу борадаги айтилган фикрларнинг энг устунроғи араб кофирларига раддия билдиришлик учун шундай номланган. Қуръони Каримда бу ҳақда шундай дейилган:

وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَا تَسْمَعُوا لِهَذَا الْقُرْآَنِ وَالْغَوْا فِيهِ لَعَلَّكُمْ تَغْلِبُونَ

Кoфир бўлгaн кимсaлaр (бир-бирлaригa: «Муҳaммaд тилoвaт қилaётгaн вaқтдa) сизлaр бу Қуръoнгa қулoқ сoлмaнглaр вa (уни чaлғитиш учун) жaврaйвeринглaр, (шундa) зoрa, ғoлиб бўлсaнгизлaр!» − дедилaр. (Фуссилат:26)

Қуръони Карим ҳеч нарса билан бостирилмайди. У ҳамиша ғолиб, унга қарши турганлар, унинг даъватини бостиришга уринганлар ҳамиша мағлуб. У ҳамиша ўқилган ва ўқиладиган китобдир. Ҳамма эътироф қиладики, Қуръони Карим дунёда барча китоблардан кўра кўп ўқиладиган китобдир. Маъноларини тушунмайдиганлар ҳам ўқийдиган китобдир. Ушбу маънодан келиб чиқиб бу китобга Қуръон номи танланган дейдилар.

Истилоҳий таърифи:

اَلْقُرْآنُ - هُوَ كَلَامُ اللهِ تعالي، الْمُنَزَّلُ عَلَي مُحَمَّدٍ صَلَّي اللهُ عليه وسلَّمَ بِوَاسِطَةِ جِبْرِيلَ عليه السلامُ، الْمُتَعَبَّدُ بِتلاوتِهِ، الْمُعْجِزُ، الْمَكْتُوبُ في الْمَصَاحِفِ، الْمَنْقُولُ إِلينا بِالتَّوَاتُرِ بِلا شُبْهَةٍ.

Қуръон – Жаброил (алайҳиссалом)  воситасида Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи васаллам)га нозил қилинган, тиловати билан ибодат қилинадиган, ожиз қолдирувчи бўлган, мусҳафларда ёзилган, бизга шубҳасиз мутавотир нақл қилинган Аллоҳнинг каломидир.

Маълумки Қуръон Карим ваҳий орқали нозил бўлган. Шунинг учун келаси фаслни Ваҳий деб номладик. Бу фаслда ваҳий ва унинг турларини баён қиламиз.

Қудратуллоҳ Сидиқметов таржимаси